Volgend de Wereld Gezondheids Organisatie (WHO) is palliatieve zorg gericht op de verbetering van de kwaliteit van leven van patiënten en families die te maken hebben met de problemen rond een levensbedreigende aandoening. Palliatieve zorg voorkomt en verzacht het lijden door middel van vroege onderkenning, uitstekende diagnostiek en behandeling van pijn en andere problemen van lichamelijke, psychosociale en spirituele aard. Palliatieve zorg is zorg voor mensen die niet meer beter worden en mogelijk korter dan een jaar te leven hebben. Dit heet de palliatieve fase. Palliatief betekent verzachtend en is niet gericht op genezing. Men tracht het lijden te voorkomen. Palliatieve zorg vereist speciale kennis en kunde.
Palliatieve zorg bestaat uit verschillende vormen van zorg: thuiszorg, poliklinische- en klinische zorg, verpleeghuiszorg, verblijf in een verzorgingshuis, waken bij terminale patiënten thuis en verblijf in een hospice.
Het doel van palliatieve zorg is om de patiënt in staat te stellen om op een menselijke manier te kunnen sterven. Het is niet de bedoeling de dood te bespoedigen.
Een hospice biedt patiënten die nog ca. maximaal drie maanden te leven hebben een aangename plek waar zij in de laatste fase van hun leven kunnen verblijven. In een hospice komen de eigen huisarts en de thuiszorg. Patiënten gaan vaak naar een hospice als de mantelzorg onvoldoende is. De eigen mantelzorg wordt dan (gedeeltelijk) overgenomen door vrijwilligers van een terminale thuiszorgorganisatie, die 24 uur per dag bij de patiënt aanwezig kunnen zijn. Voor opname in een hospice is een indicatie nodig, die u kunt krijgen via uw huisarts of de specialist in het ziekenhuis.
Palliatieve sedatie is het in diepe slaap houden van een patiënt tijdens de stervensfase, tot dat hij/zij op natuurlijke wijze sterft. Het is in tegenstelling tot euthanasie een normaal medisch handelen, waar iedere patiënt recht op heeft. Het doel van palliatieve sedatie is het verlichten van het lijden, echter niet het versnellen van de dood. Een arts kan met speciale medicijnen pijn, misselijkheid en onrust meestal goed behandelen. Is dat niet het geval, dan kan de arts in de stervensfase het lijden verlichten, door het bewustzijn zo ver te verlagen, dat de patiënt zijn klachten niet als ondraaglijk ervaart.
Aan welke voorwaarden moet een patiënt voldoen om in aanmerking te komen voor palliatieve sedatie:
De boodschap, dat je ongeneselijk ziek bent en zult gaan sterven, zoals de specialist maar even zei, maakt bij ieder mens en zijn naasten heftige emoties los. Is het mogelijk jezelf voor te bereiden op het wachten op de dood? En hoe kan er dan gewacht worden op die naderende dood? Wat kan en moet er gedaan worden in die laatste levensfase? Het is dan de palliatieve zorg die de zieke en stervende mens omringt met liefde en betrokkenheid en de zieke ook aanspreekt op zijn geestelijke, spirituele en relationele vermogens. Palliatieve zorg bereidt de mens voor op een waardig afscheid en een passend sterven, zodat het leven volledig wordt afgerond en alle mogelijke emoties van onmacht, verbittering, verzet, woede, overgave, rust, verdriet en innerlijke pijn een plaats geeft. Een intensieve zorg, die ook tijd en aandacht voor de naasten van de zieke, die straks nabestaanden zullen worden. Er komen gevoelige woorden, die innerlijke blokkades en emotionele belemmeringen kunnen openbreken. Zowel bij de zieke als bij de familie en naasten. Trefzekere woorden, die het afscheid nemen en de innerlijke pijn helpen verlichten. Een mens kan zich verzoenen met zichzelf en met het naderende einde. Dit is geen passieve berusting, maar juist een actieve overgave en een laatste opdracht. Het is een laatste kans op onze levensreis te groeien als mens, om tot de hoogste bloei te komen. Deze innerlijke groei krijgt meer kans als er gelijktijdig goede aandacht is voor alle ongemakken die een zieke met zich mee kan brengen. Heel persoonlijk en voor iedereen weer anders is het innerlijke proces bij de ongeneeslijk zieke en stervende om zich met God en het geloof te verzoenen. Welk geloof of welke levensbeschouwing de mens die gaat sterven ook heeft, altijd zullen de geestelijk verzorger, de familie en de naasten zich moeten afvragen wat precies in het geloof of in de levensbeschouwing de stervende kan helpen of steunen. Een waardig afscheid is van groot belang, niet alleen voor de stervende, maar ook voor de nabestaanden. Bloemen, woorden, gedichten, kunstvoorwerpen, foto's, tekeningen van kinderen en kleinkinderen, ze kunnen op verschillende momenten bij afscheidsrituelen een belangrijke rol vervullen als vertolker van emoties en gevoelens. Het afscheid nemen van een stervende, het valt ons zwaar. En wie gaat sterven kan in een intens gevoel van eenzaamheid terechtkomen. Het is kostbare tijd, de periode om afscheid te nemen van een dierbare naaste, die gaat sterven. Een tijd die ook ongewoon is, omdat we van de dood de dag noch uur kunnen bepalen. Dit geldt niet alleen voor de plotselinge, maar ook voor de onvoorziene dood; ook die komt vaak nog onverwacht, vaak juist als er niemand aanwezig is. Maar die ongewenste tijd is wel een tijd, die zinvol gebruikt kan worden om betekenis te geven aan het levenseinde. Wanneer afscheid nemen je hoofd, hart en ziel raakt, dan beleef je een kostbare tijd. Stilstaan bij het levenseinde om er betekenis aan te geven, vraagt de tijd nemen en intense aandacht geven. Tijd nemen voor de stervende, maar ook tijd voor jezelf. Het is een intense, onvoorspelbare chaotische, maar kostbare tijd. Wie deze weg moet gaan heeft een ander nodig, die jouw gevoelens en angsten benoemt en aanvaardt, die ze stem geeft. Iemand die in rust, probeert te vermoeden wat er in je omgaat. Juist het bij naam noemen en onder ogen zien van al die tegenstrijdige gevoelens waarin je verward en verstrikt kunt raken, kan je verlichten. Die gevoelens zullen je soms nog wel overmeesteren, maar als je ze mag uitspreken en onder ogen kunt zien, blijf je ze meer de baas. Je kunt dan zelf beter kiezen om de weg te gaan die je te gaan hebt.
Spiritualiteit kan mensen helpen om het einde van hun leven los te durven laten en in rust en vrede te kunnen sterven.
Die kostbare tijd kan besteed worden aan het waken bij een stervende.
Het is de tijd waarin je jezelf en elkaar vragen stelt: wie was je voor elkaar? Hoe ga je de stervende herinneren? Waaktijd kan ook een gelegenheid zijn om nog een goed woord te zeggen: tot iemand spreken is altijd beter dan over iemand.
Een stervende merkt vaak tot het einde toe op, wie er aanwezig is. Wachttijd is een intieme tijd. De stervende trekt zich steeds meer terug uit deze wereld, zoekt veiligheid, rust en vertrouwdheid.
Meestal zal de voorkeur uitgaan naar de aanwezigheid van enkelen uit de naaste kring. Er dient vooral aandacht te zijn voor de innerlijke beleving van de stervende en degenen, die afscheid moeten nemen van de stervende. Het sterven van een dierbare is als een aardbeving, de eerste tijd erna nemen we wel alles waar, maar het lijkt alsof de werkelijkheid niet werkelijk tot ons doordringt. We zien zonder te voelen. Pas later beginnen we te voelen wat we toen, in die eerste tijd, niet voelen konden. Maar wanneer ons gevoel op die manier begint te ontdooien worden we ons daarmee ook bewust hoe donker en koud het leven is geworden. We leven voorlopig meer in het verleden, dan dat we al in staat zijn ons op de toekomst te richten.
Soms denk je: dit verlies van een dierbare kan ik niet aan. Ik accepteer het niet! Maar alleen het accepteren van het verlies kan je helpen het verlies te verwerken. Maar het vraagt vaak veel tijd en aandacht om dit verlies te verwerken. Voor je het harde feit een plaats kan geven is het mogelijk dat je verschillende stadia van het rouwproces moet doorlopen:
Nuttige websites: